استاندارد ايمني آسانسور و پله برقي با نحوه مديريت ايمني OHSAS

امروزه ايمني يكي از اركان جدايي ناپذير حِرَف در صنايع گوناگون مي باشد. به نوعي كه با تحقيقات فراواني كه بر روي اين جزء از شغل صورت گرفته دريافته ايم كه ايمني امروزه تاثير گذار بر ابعاد ديگر شغل ها و نتايج حاصل از آن مي باشد، از آن جمله مي توان به كيفيت شغل، كيفيت زندگي كاري، رضايت فردي شخص از شغل، آينده شغل و ديگر موارد اشاره كرد.
امروزه متاسفانه تنها به عوامل فيزيكي و ارگونومیک خطرساز در محيط كار مواجه شده و اين در حالي است كه ايمني از اجزاء ديگري نيز برخوردار است كه اين روزها كمتر به آن توجه مي شود.
در این مقاله برانیم که به تشریح ایمنی و ابعاد مختلف آن پرداخته و ضمن تعریف حوادث توجه خواننده را به ابعاد گوناگون این مهم معطوف داریم تا در مقالات آتی به تشریح هر بعد از مفهوم ایمنی بپردازیم.
ابتدا لازم مي دانيم كه به تعريف جامع از واژه ايمني پرداخته تا پس از آن بتوانيم با ديد تجزيه گرانه اركان اين بخش مهم از وظيفه شغلي را شناخته و خطرات آن را بررسي كنيم.
تعریف ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard ) كه در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است كه دارای پتانسیل رساندن آسیب به كاركنان، تجهیزات و ساختمان‌ها، از بین بردن مواد یا كاهش كارایی در اجرای یك وظیفه از پیش تعیین شده می‌باشد.
در ايمني صنعتي مسائلي كه براي ايمن كردن محيط كار مورد توجه قرار مي گيرند عبارتند از:
1. پيش گيري از حوادث
2. عوامل انساني
3. طراحي و جانمايي دستگاه ها و تجهيزات
4. مديريت و راهبري ايمن
5. آموزش
6. بازرسي و نظارت
1. پيش گيري از حوادث
اصولا هدف اصلي ايمني در صنعت، پيش گيري از بروز حوادث در محيط كار و خسارات مالي و جاني ناشي از آنها است.
در ايمني براي دستيابي به اين هدف شيوه هاي گوناگوني به كارگرفته مي شود.
از جمله مهم ترين اين روش ها مي توان به حفاظ گذاري دستگاه ها و ماشين آلات، حفاظت در مقابل آتش سوزي وانفجار، به كارگيري روش هاي درست انجام كار، آموزش نيروي كار، بازرسي ايمني، طراحي و جانمايي مناسب و درست دستگاه ها و تجهيزات، وضع قوانين و مقررات مربوط به حفاظت و ايمني انجام تحقيقات فني، پزشكي و روانشناختي در محيط كار و تشكيل سازمان حفاظت فني و ايمني در كارگاه اشاره كرد.
2. عوامل انساني
به طور كلي محيط كار از چهار جزء انسان، مواد، تجهيزات و محيط تشكيل شده است. براي موفقيت برنامه هاي ايمني بايد هر چهار جزء مورد توجه قرار گيرند و شايد بتوان گفت مهم ترين جزء از اجزاء ياد شده عامل انساني در محيط كار مي باشد.
با توجه به اينكه انسان موجودي پيچيده بوده و عوامل محيطي، رواني و جسماني بر روي رفتار او مستقيما اثر مي گذارند به طور خلاصه مي توان گفت كه تجهيزات و مواد را مي توان كنترل نمود و به حد ايمني نسبتا كامل رساند، اما بايد عامل انساني در محيط كار را به سوي علاقه مندي بيشتر به پيش گيري از حوادث هدايت نمود.
3. طراحي و جانمايي دستگاه ها و تجهيزات
طراحي و جانمايي خوب به همان اندازه كه از نظر توليد ضروري است، از ديدگاه حفاظت و تندرستي نيز لازم است. اصل مهم اين است كه بايد در هنگام طراحي و جانمايي دستگاه ها و تجهيزات به مساله ايمني و بهداشت توجه كرد و نه پس از پايان كار و استقرار دستگاه ها
4. مديریت و راهبري ايمن
مديريت، مسئول ايمني و بهداشت كاركنان است. مديريت ايمني دستيابي به ايمني را بر اساس موارد زير جستجو مي كند:
الف) توجه دقيق به خطرات(از دو جنبه ايمني و بهداشت حرفه اي) در عمليات جاري و در طراحي عمليات آينده
ب) برگزاري آموزش كافي براي تمام كاركنان به گونه اي كه قادر باشند خطرات شغلي را باز شناخته و از روش كار ايمن آگاه باشند.
ج) ملزم كردن كاركنان در تمام سطوح به توجه كامل به دستور العمل هاي ايمني و بهداشتي
د) ايجاد يك نظام گزارش دهي مناسب و موثر براي حوادثي كه در محيط كار اتفاق مي افتد و بررسي و پيگيري پيامدهاي آن ها
ه)برنامه ريزي بازرسي ايمني از محيط كار و بازبيني تجهيزات مبارزه با حريق
و) فراهم نمودن مجاري ارتباطي با ساير قسمت هاي كارخانه و برگزاري جلسات كميته حفاظت فني كارخانه
5. آموزش
آموزش بهترين روش بهبود ايمني و بازدهي نيروي كار است. در واقع بخش بزرگي از حوادث كاري مربوط به كارگراني است كه كم تجربه بوده و همچنين نمي دانند در معرض چه خطراتي قرار دارند. براي برپا نمودن برنامه هاي آموزش بايستي به اصول زير توجه كرد :
الف) تشويق و تقويت
ب) پر محتوا بودن برنامه
ج) تمرين
د) تكرار و تداوم
ه) تازگي موضوع
و) اطلاع از نتايج
6. بازرسي و نظارت ايمني
هدف كلي بازرسي و بازديد هاي ايمني شناخت شرايط ناايمن و عوامل خطرناك و زيان آور محيط كار، تحليل آنها، چگونگي برطرف كردن آن ها و سرانجام بالا بردن سطح ايمني و بهداشت است.
در بازرسي ها سه مرحله شناسايي خطرات، طبقه بندي خطرات شناخته شده و ارائه راه حل و پيشنهاد هايي جهت كنترل خطر، به انجام مي رسد.
همچنين بازرسي هاي ايمني به سه دسته تقسيم مي شوند:
1. بازرسي عادي
2. بازرسي پس از حادثه
3. بازرسي ويژه
تعريف حادثه
حادثه عبارت است از يك اتفاق پيش بيني نشده و خارج از انتظار كه سبب صدمه و آسيب مي گردد.
علل حوادث
به طور كلي حوادث ناشي از كار علت واحدي نداشته و معلول علل فني – انساني مي باشد.
1. علل مستقيم:
منظور از علل مستقيم عبارت است از عللي كه در بوجود آمدن حادثه سهام اصلي را دارا بوده و به دو دسته اعمال ناايمن و شرايط ناايمن مستقيم مي شوند.
1-1 اعمال ناايمن (Unsafe Acts)
الف) توجه نكردن به علائم و هشدارهاي ايمني
ب) عدم استفاده از وسايل ايمني
ج) انجام كارهاي خطرناك مانند شوخي كردن در محيط كار
د) استفاده نكردن از امكانات موجود
ه) دخالت در كار ديگران
و) اشتباه بلند كردن بار
ز) كمك نگرفتن در بلند كردن بارهاي سنگين
ح) پوشيدن لباس كار پاره و گشاد
ط) قرار دادن ابزار تيز و برنده در جيب لباس كار
1-2 شرايط ناايمن (Unsafe Condition)
الف) در دسترس نبودن وسايل ايمني
ب) بي نظمي در كار
ج) برطرف نكردن شرايط خطرناك
د) عدم وجود وسايل سالم
ه) لغزنده بودن كف كارگاه
2. علل غير مستقيم
اين علل مستقيما سبب بوجود آوردن حادثه نمي گردد، بلكه وجود علل مستقيم شانس بوجود آمدن حادثه را بيشتر مي كند.
سرپرستي كارگاه و شرايط روحي و رواني كاركنان و شرايط جسماني كاركنان از عوامل غير مستقيم بروز حادثه هستند.
در اينجا با توجه به عدم رويكرد صحيح به مقوله ايمني كه عمدتا ناشي از عدم شناخت عوامل زيان آور در محيط كار مي باشد كه تمام اين موارد موجب كاهش ايمني آسانسور كه شامل ايمني كاربر و كارگران نصب مي باشد، مي پردازيم.
علل زيان آور در محيط كار به شش گروه عمده به صورت زير تقسيم مي شوند:
الف) عوامل فيزيكي زيان آور مانند صدا، ارتعاش، گرما، سرما، روشنايي، فشار، پرتوها و …
ب) عوامل شيميايي زيان آور مانند مواد شيميايي سمي كه برخي بيماري هاي و مسموميت هاي شغلي را سبب مي شود.
ج) عوامل زيست شناختي زيان آور شامل ويروس ها، باكتري ها، انگل ها و قارچ ها
د) عوامل ارگونوميك زيان‌ آور مانند وضعيت نامطلوب بدني در هنگام كار، وارد شدن فشار بيش از حد بر روي اندامي خاص،نبود تناسب جسماني و رواني ميان انسان و كار و …
ه) عوامل رواني شامل: خستگي مفرط، تحمل مسئوليت بيش از حد، جلوگيري از ترقي، كار طولاني مدت در انزوا، اختلافات خانوادگي و …
و) عوامل مكانيكي: به كليه اعمال و شرايط غير ايمن در محيط كار اطلاق مي شود كه موجب بروز حوادث ناشي از كار مي شوند.
نتيجه گيري
ما در اين مقاله بر آن شديم تا اثبات نماييم كه مفهوم ايمني به شكل عام و ايمني آسانسور به شكل خاص مفهومي گسترده داشته و عوامل متفاوتي از زواياي گوناگون بر ايمني آسانسور تاثير گذارند.
عواملي كه بسيار تاثير گذار بوده اما به دليل ماهيت ناملموس شان به آنها پرداخته نشده و عواقب زيادي را به همراه داشته است.
استاندارد مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي OHSAS 18001 2007 از استانداردهايي است كه به طور مبسوط به اين موضوع و رفع نواقص احتمالي كار پرداخته است.در مقالات بعدی به تشریح ابعاد مختلف ایمنی و ارائه راهکارها و پیشنهادات خواهیم پرداخت.
مراجع
1. جعفر نژاد، احمد؛ روابط صنعتي‎‎‏‎ْ‎؛ چاپ سوم، تهران، انتشارات سمت
2. اداره كل قوانين و مقررات كشور؛ قانون كار؛ چاپ سوم، تهران 1373
3. رضايي، مسعود؛ سيستم مديريت يكپارچه، قم، 1390، انتشارات كلينيك صنعتي گيتا صنعت كوير
4. رضايي، مسعود؛ آشنايي با الزامات سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي OHSAS 18001 2007 ، قم، 1390، انتشارات كلينيك صنعتي گيتا صنعت كوير